donderdag 27 maart 2014

De nieuwe Franciscus stijl

Franz von Assisi
column nr 313 dd 27 maart 2014

Franciscus staat in de eerste afbeelding op zijn kop, maar deze heilige uit de Middeleeuwen zet onze tijd ook weer eens op zijn kop in de persoon van Argentijnse kardinaal Bergoglio, die tot primus inteer pares werd gekozen als paus van de R.K.Kerk en als naam Franciscus koos en in de mentaliteit van deze eenvoudige monnik nu zijn pastorale zending uitoefent in alle eenvoud. Niet in de vertrekken van het Vaticaan, maar in een eenvoudig hotel, waar hij ook al logeerde als hij in Rome was voor overleg. Ook zijn auto is geen dure Mercedes, maar een eenvoudige personenauto, waarmede hij zich door Rome begeeft. Juist deze dagen streek president Obama met zijn Air Force One  neer in Rome om deze spirituele leider van een van de grootste kerkgenootschappen te ontmoeten en te praten over de vrede in de wereld. Al eeuwen door hebben pauzen veel morele invloed gehad op landen en burgers en regeringen als het gaat om handhaving van vrede en veiligheid. Deze afbeelding komt uit een lijvig boek in een zwart kartonnen etui erom heen, dat ik alweer heel wat jaren terug kocht toen het in de boekhandel afgeprijsd werd van f 372.50 tot f 124.45. Van 100% naar 33%. Hoeveel keer het was gepakt onder meer door mij , is niet te tellen, maar de prijs was telkens de barrière waardoor het in het schap bleef liggen en dat zal niet alleen bij deze bibliofiel het geval geweest zijn. Het verhaal van Franciscus zal velen van u bekend zijn en dat wordt overgeslagen.Volgelingen van deze stichter van een Middeleeuwse kloosterorde woonden hier in de buurt. Die mannen droegen een bruine pij  met een wit koord om hun middel en zaten met blote voeten in sandalen. Heden ten dage zal je ze zo niet veel meer uitgemonsterd zien, maar die eenvoudige leefwijze zullen ze ongetwijfeld nog voeren. Zij werden bedelmonniken genoemd en hadden veel parochiekerken in grote steden als Amsterdam, Haarlem, Hoorn, Den Haag etc. etc. De paters bekommerden zich om de arme medemens en deden veel caritatief werk.
Op een Italië reis deden we Assisi aan. Een aanrader als u eens naar Umbrië gaat. De kloosterkerk bestaat uit een onder en bovenkerk.In de bovenkerk treft u de prachtige fresco's aan van Giotto, die goed bewaard zijn gebleven en als een stripverhaal het leven van Franciscus verbeeldden. Je ziet  hierbij ook een afbeelding dat hij de dieren toespreekt. We hebben aan hem Werelddierendag te danken. Wereldwijd kent de orde van de Franciscanen nog vele volgelingen en de wereldberoemde Santa Croce kerk in Florence is geheel in die middeleeuwse gotische stijl gebouwd. Tot aan de bouwstijlen van de kloosters en kerken ging de invloed van deze eenvoudige monnik. Eindeloos veel biografieën zijn over hem geschreven en hoeveel mensen heten er niet Frans of Francesca. Talloze. Het prachtige geïllustreerde boek is een sieraad voor mijn boekenkast. Titel : Franz von Assisi, een Duitse uitgave van Belser Verlag uit Stuttgart, met bijdragen van Gabriele Atanassiu onder de titel : De oorsprong van de Franciscaanse kunst en Giotto en Franciscus.
Het lezen van een biografie van deze Franciscus is een aanrader. Het kan je brengen tot de kern van ons leven.
Kunstboeken, lezingen, adviezen, essays, rondleidingen : j.j.jong@quicknet.nl
Geniet, leef, wees een prettig medemens, heb oog voor allen die het moeilijk hebben na verlies van een geliefde of van een baan. Deze mensen hebben een steuntje in de rug van goede mensen nodig.
Drs JJJ, artes admirans
 
Een afbeelding uit de Romeinse bibliotheek van het Vaticaan, uit het  archief van de Sint Pieter. Het is een blad uit een  Italiaans brevier, uit de veertiende eeuw. Rechts ziet u hoe Franciscus de vogels toespreekt en links de gebeurtenis dat hij de stigmata ontvangt, dat wil zeggen dat hij wonden kreeg in handen en voeten en in zijn zij zoals Christus die opliep tijdens zijn kruisiging.
 

donderdag 13 maart 2014

Verstilde stedepracht

Stadsgezichten
Column nr 312 dd 13 maart 2014

Alweer tien jaar terug moesten de derdejaars studenten Kunstgeschiedenis een essay schrijven in het kader van collectie-onderzoek. Het werkcollege dat onder verantwoording viel van vier docenten, waarvan er twee daadwerkelijk de colleges gaven, omvatte het volgende:
-determineren en beschrijven van fysieke en formele kenmerken van enkele objecten en het beoordelen ervan
-kritisch analyseren en vergelijken met catalogusentries en digitale registratiesystemen en vastleggen eigen bevindingen.
-het zoeken naar informatie over geschiedenis van objecten
- het presenteren van onderzoeksresultaten in kritische en kunsthistorisch verantwoorde catalogusentries.
Ter verduidelijking een entry is een kunsthistorische beschrijving van een kunstobject. Een studieonderdeel dat buitengewoon boeiend was omdat het veel behelsde en de toekomstige kunsthistoricus de middelen gaf om zelfstandig onderzoek te doen. Je kon uit een aantal onderwerpen kiezen en gekozen werd voor stadsgezichten. Gekozen werd onder meer een stadsgezicht van Cornelis Springer die de Zuiderbuitenhaven in Enkhuizen had geschilderd. Het werk hangt in het Rijks te Amsterdam. Gezien de geringe afstand naar de West-Friese havenstad Enkhuizen, werd gezocht naar de plek waar Springer had staan schilderen. Die locatie was te vinden en het geschilderde bruggetje bestaat nog steeds. Vastgesteld werd dat niet alle panden overeenkwamen met de huidige, maar dat Springer andere panden uit de stad ertussen voegde. De andere panden waren stadsgezichten in Amsterdam en Rhenen en van deze waren de locaties van de schilders moeilijker vast te stellen, maar het essay wilde een link leggen met de grote zeventiende eeuwse stadsgezichtenschilders als Berckheide, Saenredam en Vermeer. Mijn oorspronkelijke versie met een schilderij van Kaspar Karssen die het oude beursgebouw te Amsterdam  had geschilderd, vond in de ogen van de docenten en ook van een aantal collega's geen genade  als stadsgezicht, omdat Karssen het binnenplein schilderde en het schilderij alleen een kijkje liet zien van de aangrenzende straat. De discussie was niet te winnen en derhalve werd besloten om het schilderij van Willem Witsen :De Oude Schans te Amsterdam op te voeren als onderzoeksobject. Daartoe was een bezoek aan het depot van het Stedelijk Museum onvermijdelijk, Dat depot ligt op het industrieterrein pal als je de Coentunnel uitkomt. Afspraak gemaakt en het schilderij was uit de stelling gehaald. Daar stond in de opslag ook dat kunstwerk van Jeff Koons : Ushering in banality, een persiflage op het geloof, een kunstwerk dat veel kritiek opriep en waarover eindeloos in de pers was geschreven. Maar het ging om het werk van Willem Witsen. Het werk werd opgemeten, bekeken, de verflaag en andere bijzonderheden genoteerd en met deze gegevens kon het essay verder uitgewerkt worden. De andere werken waren van Wouter van Troostwijk : wintergezicht bij het  Raampoortje. Van Charles Rocussen : De osjessluis bij de Kalverstraat en als laatste werk van Jan Weissenbruch ; Straatje te Rhenen. In het essay staat het volgende te lezen: Jan Weissenbruch heeft de stoffage van het schilderij beperkt tot twee converserende vrouwen in het zonlicht met boodschappentas en melkkan, verder nog een hond op straat en wat figuranten in de schaduw. Het straatje bestaat niet meer en het schilderij heeft derhalve voor Rhenen historische betekenis.
Hieronder volgt de afbeelding van dit schilderij en nog twee andere schilderijen, een van Jan en de ander van zijn naamgenoot J.H. Weissenbruch.
Geniet, wees creatief en vol goede moed, zing, dans, sport en maak er wat van en wees een prettig medemens.
Kunstboeken, lezingen, essays, taxaties etc. j.j.jong@quicknet.nl
drsjjj, artes admirans


Straatje te Rhenen  van Jan Weissenbruch
 
 
 
 
 
Links de Prinsengracht te Den Haag van Jan Weissenbruch en rechts een Strandgezicht van J.H. Weissenbruch

vrijdag 7 maart 2014

De leer van het perspectief

Vergelijken verschaft kennis
column nr. 311 dd 7 maart 2014
Een dezer dagen las ik in een column van een regionale journalist, dat hij alle kunst in de openbare ruimte maar weggegooid geld vond. Ja, vraag je dan, heeft hij zich verdiept in de materie of roept hij maar wat na een discussie in een of andere kroeg. Hij noemt onder meer het geheugen pad van het Verlaat dat bij de turborotonde - kruising Alkmaar-Leeuwaren/ Schagen-Hoorn is aangelegd. Hierbij wil ik opmerken dat het geheugen pad mijn tweede keuze was. De artistieke brug van Andre Pielage uit Utrecht had in ieder geval de passerende automobilist opgevallen en aangesproken. Maar in die processen beslisten uiteindelijk twee burgemeesters en zelfs nog de bevolking rond de omliggende rotonde en dan vallen er vreemde beslissingen. Wat is er immers mis mee met het monument op de afsluitdijk, geschonken door de aannemer of het beeld van Ir Lely op de dijk? Natuurlijk zijn er genoeg voorbeelden die bij de eerste opslag soms vreemd aandoen, maar wel om een verklaring vragen, Maar zoekt de passant of doet hij moeite het te begrijpen?  Als hij het dan niet begrijpt, kan hij op zoek gaan. De fantasie prikkelen van de toeschouwer, dat is het en hoe vaak worden bij niet per dag ergens toe of tot geprikkeld. Toegegeven sommige creaties zijn minder geslaagd zoals de stalen pilasters bij een rotonde te Bergen NH. Maar als je dan bedenkt dat het wellicht als stadspoort is ontworpen, dan staat het al meteen in een ander perspectief.
Maar het gaat hier om twee voorstellingen van een Nederlandse Renaissance schilder Jan van Scorel rond 1530 in vergelijking met een perspectief voorstelling van Jan Dibbets uit 1967. Dat moet u als lezer toch ook prikkelen. Het gaat hierom dat Jan van Scorel het belangrijkste van dit onderwerp in het centrum van het schilderij plaatst, terwijl Dibbets met zijn rechthoek met een diagonaal aangeeft hoe dat vertekent op het platte vlak. Het hanteren van het perspectief op het platte vlak werd ontdekt in de 15e eeuw bij een schilderij van Masaccio een fresco in de Sante Maria Novella te Florence, een voorstelling van de drie-eenheid met Maria. Daar werd voor het eerst perspectief geschilderd en men was verbaasd dat er zoveel diepte zat in dat werk. Termen als verkorting en vertekening deden hun intrede en dat werk zette de gehele schilderkunst op zijn kop. Zo is dat ook een beetje met het werk van Jan Dibbers. Daar schrijft Fuchs het volgende over : Op het gras was met touw een trapezium uitgelegd-met de kortste zijde vooraan. Doordat het onder een bepaalde hoek was gefotografeerd, verschijnt dat trapezium als rechthoek- waarvan de lijnen parallel zijn met de rand van het beeldvlak De rechthoek ligt dus in het gras, het gras daarachter werkt als ruimte, Een stap in de ontdekking van de abstractie. Deze perspectiefcorrecties zijn volslagen anders dan bijvoorbeeld de intuitief tastende ordening van Mondriaan. Hier is dus enige studie nodig, aandachtig kijken en je conclusies trekken, maar er valt wat te leren. Geniet, leef, wees een goed medemens en doe wat in je vermogen ligt het leven in je omgeving te veraangenamen. Dat kan van alles zijn, vrijwilligerswerk etc.
Kunstboeken, lezingen, essays, rondleidingen etc. j.j.jong@quicknet.nl
drs jjj, artes admirans
U bent nog twee afbeeldingen van mij tegoed. Hier zijn ze